Je ziet het overal op het nieuws voorbijkomen: de demonstraties rondom ‘black lives matter’. Voor mij persoonlijk iets vanzelfsprekend; ik groeide op in een huis waarbij discriminatie op welke grond dan ook, niet werd toegestaan, en waarbij iedereen in gelijke gevallen gelijk behandeld wordt. Toch leven we in een tijd waarin niet iedereen het eerste artikel van onze Nederlandse grondwet begrijpt. Zonder al te politiek te worden wil ik graag de schijnwerpers lichten op ondergewaardeerde componisten die door discriminatie bijna in de vergetelheid zijn geraakt.
Wist je bijvoorbeeld dat de eerste compositie ooit geschreven werd door een Akkadische (Mesopotamië) priesteres genaamd Enheduanna (ongeveer 2300 voor Christus)? Vrouwen werden jarenlang onderdrukt; zij mochten niet musiceren aan het hof of in de kerk, en hun composities werden niet gepubliceerd. Gelukkig is muziek van mysticus Hildegard van Bingen en de sensuele muziek van Barbara Strozzi wel overgeleverd:
Een kleine honderd jaar later werd Joseph Bologne, Chevalier de Saint- Georges geboren. Hij was de zoon van George Bologne de Saint-Georges, een rijke plantage eigenaar in Guadeloupe die getrouwd was met zijn Afrikaanse slavin Anne Nanon. Joseph werd als kind door zijn vader meegenomen naar Frankrijk waar hij mocht studeren. Tijdens de Franse Revolutie diende hij als kolonel in het legioen van Sint George, het eerste regiment in Europa dat uitsluitend bestond uit mensen van Afrikaanse afkomst. Naast componist en violist was hij een van de eerste gekleurde dirigenten in Europa en schreef hij naast opera’s en symfonieën overvloedig veel klassieke muziek:
Florence Beatrice Price mag niet in het lijstje ontbreken. Zij werd erkend als Afrikaans-Amerikaanse componiste die veel voor piano en symfonisch orkest heeft geschreven. In haar muziek horen we ritmische en harmonische kleuren die hun oorsprong vinden in de spirituals van de zuidelijke staten in de VS. Het befaamde Porgy and Bess van Gerschwin heeft er veel van weg:
Ik sluit af met een van mijn favoriete componisten: William Grant Still. Geboren in 1895 in Mississippi, was een Afrikaans-Amerikaans componist die net als Price zijn muziek liet beïnvloeden door zijn culturele erfgoed. Zijn muziek is beeldend, vol dans en politiek gemotiveerd; denk bijvoorbeeld aan het symfonisch gedicht ‘Africa: Land of Peace, Romance and Superstition’.
Zijn symfonieën zijn stuk voor stuk interessant om naar te luisteren. Het stuk waarmee ik wil eindigden is een ontroerende cantate voor dubbel koor, solisten, verteller en orkest. Het stuk vertelt het verhaal van geweld en discriminatie na aanleiding van de Jim Crow wetten. Deze wetten ontstonden aan het eind van de Amerikaanse burgeroorlog en zorgden juist voor een harde verdeling tussen blanken en gekleurde Amerikanen. Het stuk ‘And they lynchend him on a tree’ is een commentaar op het geweld tegen de Afro-Amerikaanse mensen in Amerika. Het hele stuk is te beluisteren op YouTube:
Anthony Scheffer